ବିଶିଷ୍ଟ ଲେଖକ ବଙ୍କିମ ଚନ୍ଦ୍ର ଚଟ୍ଟୋପାଧ୍ୟାୟଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ୧୮୭୫ ମସିହାରେ ରଚିତ ହୋଇଥିଲା ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍ ଗୀତ । ଏହି ଐତିହାସିକ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଗୀତ ୧୮୮୨ରେ ‘ଆନନ୍ଦ ମଠ’ ଉପନ୍ୟାସରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲା । ଦେଶାତ୍ମବୋଧକ ଗୀତ ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’ କେବଳ ଏକ ସଙ୍ଗୀତ ନୁହେଁ; ଏହା ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଆତ୍ମା ଥିଲା। ମା’ ଭାରତୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇ ଏହି ଗୀତ ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କୁ ଅସୀମ ସାହସ ଓ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା। ଏହା ଥିଲା କୋଟି କୋଟି ଭାରତୀୟଙ୍କ ସାହସ ଓ ଶକ୍ତି, ପ୍ରେରଣାର ଉତ୍ସ । ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ମା’ଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ’। ଏହା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଦେଶର ଭୂମିକୁ କେବଳ ଏକ ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ଭାବରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ଜୀବନଦାୟିନୀ ମାତୃଦେବୀ ଭାବରେ ଦେଖିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା। ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବନା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଦେଶ ପାଇଁ ସର୍ବସ୍ୱ ତ୍ୟାଗ କରିବାର ସାହସ ଭରି ଦେଇଥିଲା।
ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସର ପ୍ରତୀକ: ଔପନିବେଶିକ ଶାସନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ଦୃଢ଼ତା ଆବଶ୍ୟକ, ତାହା ଏହି ସଙ୍ଗୀତ ଦେଇଥିଲା। ୧୯୦୫ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗ ଭଙ୍ଗ ସମୟରେ, ଏହା ହିଁ ଜାତୀୟତାର ମୁଖ୍ୟ ଧ୍ୱନି ବା ‘ରଣ ହୁଙ୍କାର’ ପାଲଟି ଯାଇଥିଲା।
ଏହି ଗୀତ ଭାଷା, ଧର୍ମ ଏବଂ ଅଞ୍ଚଳ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ଯେତେବେଳେ ସଂଗ୍ରାମୀମାନେ ଜେଲ୍ରେ ଥିଲେ କିମ୍ବା ଶାସକଙ୍କର ଅତ୍ୟାଚାର ସହିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ଏହି ଧ୍ୱନି ହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ମାନସିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲା। ଏହା ଥିଲା କୋଟି କୋଟି ଭାରତୀୟଙ୍କ ଦେଶଭକ୍ତିର ଏକମାତ୍ର ସ୍ୱର।
